Maseczki ochronne – to cała gama różnorodnych produktów, które mają za zadanie chronić przed wydostawaniem się na zewnątrz (z dróg oddechowych) ewentualnych wirusów i bakterii oraz chroniące przed przedostawaniem się do dróg oddechowych drobnoustrojów znajdujących się na zewnątrz.

Do noszenia masek zobowiązana jest obligatoryjnie część pracowników medycznych, pozostali mają je zalecane. Ze względu na różnorodną wielkość oraz toksyczność poszczególnych patogenów, maseczki ochronne są zróżnicowane pod względem gęstości i rodzaju materiału, z którego są wykonane, a także muszą spełniać poszczególne kryteria antybakteryjne i przeciwwirusowe.

Maseczki antywirusowe

Wszystkie maski, używane przez kadrę medyczną muszą posiadać odpowiednie atesty i certyfikaty oraz podlegają bardzo wysokim kontrolom jakości, gdyż od nich zależy ludzkie życie i zdrowie.

Pracownicy medyczni, którzy muszą obligatoryjnie używać maseczek w trakcie wykonywania pracy to między innymi:

• lekarze zakaźnicy
• lekarze operatorzy
• pielęgniarki instrumentariuszki itd.
• służby ratunkowe
• diagności laboratoryjni
• pracownicy utylizacji odpadów medycznych

O tym, kto powinien nosić maseczkę, w jakich warunkach oraz jakiego rodzaju decydują odrębne rozporządzenia Ministra Zdrowia oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

W sytuacjach wyjątkowych, np. wobec zagrożenia epidemicznego lista osób zobligowanych do noszenia masek może być rozszerzona. Również czynności medyczne, które muszą być wykonywane z użyciem maseczek ochronnych są szczegółowo zapisane w rozporządzeniach i zaleceniach urzędowych.

Maseczki medyczne, w zależności od celów zastosowania dzielą się na:

• maski chirurgiczne
• maski ochronne

Maseczki chirurgiczne

Muszą spełniać europejskie normy EN 14 683, które podzielone są na dwa typy zgodnie ze skutecznością filtracji bakteryjnej oraz odpornością na przesiąknie (płyny zakaźne, krew).

Typy maseczek chirurgicznych:

• typ I     – filtrują 95% patogenów w powietrzu
• typ II    – filtrują 98% patogenów w powietrzu
• typ IR  – filtrują 95% patogenów, dodatkowo odporne na przesiąkanie, więcej niż 120 mm/Hg
• typ IIR – filtrują 98% patogenów, dodatkowo odporne na przesiąkanie, więcej niż 120 mm/Hg

Ze względu na grubość, maseczki typu IR oraz  IIR dodatkowo są wyposażone w warstwę chroniącą przed parowaniem.

Maseczki chirurgiczne to maseczki jednorazowe. Po około 20 minutach należy je zmieniać. Każda zużyta maska chirurgiczna musi być odpowiednio utylizowana.

Mimo bardzo wyśrubowanych standardów bezpieczeństwa, maski chirurgiczne o takim samym typie mogą się różnić poszczególnymi modelami. Podstawowe różnice dotyczą sposobu mocowania na twarzy – na gumki, mocowane za uszami lub na troczki, wiązane z tyłu głowy.

Dodatkowo, maska chirurgiczna może być dostosowana kształtem dla osób noszących zarost.

Z wyglądu maski chirurgiczne typu I i II przypominają zwinięty w harmonijkę prostokątny papier, rozszerzający się na twarzy. Na wysokości nosa mają wszyty specjalny materiał, pozwalający na ścisłe dopasowanie do tej części twarzy.

Maseczka chirurgiczna typu IR lub IIR ma inny kształt, anatomicznie przylegający do twarzy.

Chirurgiczne maseczki jednorazowe są wykonane z materiału, zwanego potocznie flizeliną medyczną. Są stosunkowo tanie. Ich produkcja, ze względu na środowisko szpitalne, w którym są stosowane jest również objęta wysokimi standardami czystości biologicznej. Niektóre maseczki chirurgiczne są wykonane z kilku warstw materiału.

Maseczki ochronne

Ten rodzaj maseczek chroni przed przedostawaniem się do dróg oddechowych patogenów zawartych w powietrzu oraz przed wydostawaniem się ich na zewnątrz w wydychanym powietrzu. Chronią przed wnikaniem bakterii, alergenów, wirusów i pyłów. Maseczki ochronne spełniają więc podwójną rolę.

Podobnie, jak maseczki chirurgiczne, podzielone są na poszczególne typy, szczegółowo określone międzynarodowymi normami (standaryzowana norma, którą musi posiadać maseczka ochronna to NE 149).

Typy maseczek ochronnych oznaczane są zgodnie z klasami bezpieczeństwa (filtering face piese). Szczelnie zakrywają nos i usta. Są w stanie zabezpieczyć przed przenikaniem pyłów i drobnoustrojów o średnicy zbliżonej do wymiarów coronawirusa SARS-CoV-19.

• FFP I – filtrują 80% cząstek unoszących się w powietrzu
• FFP II – filtrują 95% cząstek unoszących się w powietrzu
• FFP III – filtrują 99% cząstek unoszących się w powietrzu

Maska ochronna typ III to maska o najwyższym poziomie bezpieczeństwa. Jest stosowana w wyjątkowo toksycznym środowisku, ponieważ filtruje nawet substancje toksyczne, radioaktywne i rakotwórcze. Dodatkowo, przez tę maskę nie przenikają zapachy (unoszące się w powietrzu drobiny  w formie aerozolu).

Maseczka ochronna jest zbudowana ze specjalnego, certyfikowanego materiału, o specjalnym kształcie, dopasowanym do anatomii twarzy i szczególnie nosa i ust. Musi przylegać  idealnie do skóry, bez ryzyka najmniejszych nieszczelności.

Ze względu na wysoki poziom filtracji, ten rodzaj maseczek uzyskał certryfikaty bezpieczeństwa przed większością wirusów, toteż z medycynie traktowane są jako maseczki antywirusowe.

Wymienne filtry w maseczkach ochronnych

Maseczki jednorazowe.

Maseczki FFP mogą być jednorazowe (podobnie, jak maseczki chirurgiczne), jednak należy je utylizować po 8 godzinach nieprzerwanego użytkowania.

Maseczki z wymiennym filtrem

Najbardziej zaawansowane technologicznie są maski antywirusowe wielorazowego użytku klasy FFP3, wymagają one jednak systematycznej wymiany filtra i każdorazowej sterylizacji po użyciu. Muszą być wyposażone w filtr N99.

Zastosowanie maseczek ochronnych

• medycyna, farmacja i nauki biologiczne

Maski antywirusowe są obligatoryjnie obowiązkowe wśród kadry medycznej, pracującej na oddziałach zakaźnych lub z pacjentami zarażonymi chorobotwórczymi patogenami.

Ze względu na swoje funkcjonalności, maski ochronne mają zastosowanie w wielu innych dziedzinach nauki, medycyny i przemysłu. Jako maseczki antywirusowe są stosowane w lecznictwie zamkniętym w sytuacjach zagrożenia epidemicznego lub podejrzenia o zarażenie innym niebezpiecznymi drobnoustrojami. Użytkowane są też w laboratoriach badawczych, zajmujących się najbardziej niebezpiecznymi drobnoustrojami świata.

Wszyscy pracownicy linii produkcyjnych preparatów lekowych o najwyższej klasie czystości biologicznej muszą być wyposażeni w specjalne kombinezony oraz maski antywirusowe. To samo dotyczy kadr ratunkowych na terenach pandemicznych.

• przemysł budowlany, spożywczy i chemiczny.

Maski ochronne są stosowane w przemyśle budowlanym, szczególnie w trudnych warunkach pracy ze względu na przekroczone normy pyłu zawieszonego w powietrzu. Normy przekroczonej toksyczności mają miejsce również w przemyśle chemicznym i spożywczym. Wszędzie tam pracownicy są zobowiązani do stosowania masek FFP.

Ze względu na zaawansowanie technologiczne, szczególnie wymiennych filtrów maseczki antywirusowe osiągają bardzo wysokie ceny. Najważniejszym i najdroższym elementem, decydującym o funkcjonalności wielorazowych masek ochronnych jest filtr o certyfikacie N99. Zatrzymuje pyły, aerozole, wirusy i bakterie, umożliwiając jednocześnie oddychanie. Kolejnym kryterium jest przylegalność do skóry, tzn. takie wykończenie maseczki, by między maską a skórą nie było nawet mikrometra wolnej przestrzeni, przez którą drobnoustrój mógłby się przedostać do dróg oddechowych człowieka.